Edius'ta Kısa Film Kurgusu 1.Bölüm

Bu yazı Edius’un son versiyonu olan Edius 6.06 sürümü incelenerek yazılmıştır. Araştırma sırasında Edius’un daha önceki sürümleriyle de karşılaştırma yapılmaktadır.

1. Kısa Filmde Kamera ve Kurgu 

Günümüzde bir kısa film üretiminde kasetli çekim yapan kameraların kullanılması elbette önerilecek bir şey değil. Zira günümüz teknolojisi kasetsiz yayıncılık üzerine geliştirildiğinden son dönem üretilen kameraların çoğunun kasete kaydetme özelliği yoktur. Ancak yine de elde kasete kaydeden bir kamera bulunuyorsa, önermesek de bu tip bir kamerayla film çekilmesi gerekebilir. Günümüzde Türkiye’de genellikle kullanılan TV standart çözünürlüğü 720x576 olarak bilinen 4’e 3 ölçektir. DV veya HDV formatı destekleyen kasetlerle çekim yapıldığında veya eldeki kasetlerde arşiv görüntü varsa ve bunlar projeye dahil edilecekse “capture” veya “ingest” işlemi denilen kasetleri bilgisayara aktarma süreci olacaktır. Bunun dışında karta veya hard diske kayıt yapan kameralarda görüntülerin ve seslerin bilgisayara dosya olarak aktarılması yeterlidir. Kartlara kayıt yapmak görüntü kaybını ve zaman kaybını azaltır. Kaset masrafını bitirir. Zira görüntü ve sesler zaten *.mpeg, *.avi, *.mov gibi bilgisayar formatlı dosyalardır. 

1.1.Kameralar ve Formatlar 

Günümüzde kısa filmler için önermediğimiz 720x576 yani SD Pal formatı klasik televizyon formatıdır. Bugün önerilebilecek format ise 1920x1080’dir. Çekim aşamasında kameralarda çekim formatı HD 1920x1080 olarak doğru ayarlanmalıdır. Sesleri rahatlıkla kamera üstüne kaydedebilmek için XLR ses girişi olan kameraların tercih edilmesi doğru olacaktır. Profesyonel mikrofonların XLR çıkışlı kabloları olacağı için profesyonel bir çekimde XLR ses girişli kameralara ihtiyaç duyulacaktır. Karta kayıt yapan kameraların formatları genellikle MXF yapısındadır. Yani video/audio dosyalar genellikle MXF isimli bir çeşit klasör yapısı içindedir. Edius popüler tüm MXF formatlarında rahatlıkla kurgu yapabilir. 

1. 2. Edius’ta Arayüzü Tanıma

İlk olarak Edius 6.06 yazılımı kurulduktan sonra yazılım çift tıklanarak açıldığında Profile’lerle karşılaşılır. Her kullanıcının kendisine özel bir profil oluşturmasında fayda vardır. Ayırt etmek için profillere farklı isim ve ikon eklenebilir.

Daha önce başlanılan projeler “Recent Project” kısmında görülebilir. Buradan açılabilir. Daha da eski projeler veya transfer edilen projeler “Open Project”ten açılabilir. Ancak ilk defa bir projeye başlanılıyorsa “New Project”e tıklayarak yeni bir proje açmak ilk yapılacak iştir. 

Burada Project Name kısmına projenin adı mutlaka girilmelidir ve bu özel bir isim olmalıdır. Folder kısmına fiziki olarak ayrı bir hard diskte bir yer gösterilmelidir. C diskinde kesinlikle çalışılmamalıdır. Ayrı bir diskte çalışırken bu diskte yeterli boş alan olduğunu da önceden kontrol etmek gerekir. Ardından Customize seçeneği işaretlenerek ve OK’e basılarak dikkatlice özel ayarlar yapılmalıdır. Daha önceden yapılmış belli ayarlar varsa onlar da Presets List altında görülecektir. Aynı iş akışına sahip işler bu özellik sayesinde yeni ayarlar yapılmadan eski ayardan açılabilir.

Description bölümünde ayarların ayrıntıları görülebilir.

Projeye göre ayarlar aşağıdaki gibi yapılabilir. İnce ayarlar Advanced yazısının solundaki küçük oka tıklanarak açılır.

Burada ayarlar, yapılan çekimin prograsif veya interlace yapılmış olmasına ve kaç kare çekim yapıldığına göre belirlenir. Çekim nasıl yapılmışsa kurgu da öyle yapılmalıdır. Bu noktada prograsif veya interlace çalışmaya ve saniyede kaç kare ya da yarım kare çalışılacağına çekimden önce karar vermekte fayda vardır. Bu karar da kısa filmin bitmiş halinin nerede gösterim yapılacağına göre belirlenmelidir. Full HD çekilen film 1920x1080 çözünürlükte olduğuna göre bu şekilde seçilmelidir. Interlace özellikte bir çekim yapıldıysa Türkiye’de kullanılan standarta göre 50i seçilebilir. Ses ayarlarında 48kHz 2ch çalışmak özel bir proje değilse uygun olacaktır. Ancak daha çok kanal çalışmak da mümkündür.  

HD çözünürlüklerin en boy oranları 16/9 olduğu için bu seçenek belirtilmiştir. Video’da saniyede 25 kare olduğu için Frame rate 25 seçilebilir. Ancak kamerada daha yüksek frame rate çalışıldıysa 60 kareye kadar seçenek vardır. Field ayarlarında ise son çıkış nasıl bir field’da alınacaksa o ayarı korumak gerekebilir. Bilindiği gibi field yarım kare demektir. Video görüntüsü Pal’de 25 karedir ancak aslında saniyede 50 yarı kare yani 50i’dir. Buradaki i harfi interlace’in kısaltmasıdır. NTSC’de bu ayara saniyede 30 kare veya saniyede 60 yarım karedir. TV kanallarında özellikle haberlerde görülen titreme sorunu bu ayarların özellikle çıkış alırken yanlış alınmasından oluşur. Bir kısa filmde sisteme çok yüklenmemek için 8 bit video kalitesinde çalışılabilinir ancak ileride sinema salonlarında gösterilecek veya önemli festivallere katılacak bir kısa filmi 10 bit kurgu yapmakta fayda vardır. Ses örneklemesi ise 48.000 Hz olarak belirlemekte fayda vardır. 48.000Hz, 48kHz’ye eşittir. Bu seviye genel kullanılan bir ayardır. Ancak farklı ses örneklemeleri de mevcuttur elbette. Audio Quantization Bit Rate ise 24bit ortalama bir değer olarak uygundur. 32 bit ve 16 bit seçenekleri de mevcuttur.

8 bit çalışmalarda Canopus HQ Standart, ortalama bir kalite olarak iyi bir proje kalite formatıdır. Çalışma 10 bit yapılacaksa Canopus HQX Standart ortalama bir değerdir. Bu kaliteyi artırmak veya azaltmak elinizdedir. Sisteminizin kaldırdığı ölçüde yüksek kaliteli çalışmak avantajlıdır. Bu noktada da kısa filminizin yayınlandığı yer önemlidir. Audio Reference Level’ın -20,0 dB’de olması genel kullanılan bir değerdir.

İngilizce Track kelimesi yerine bu çalışmada yanlış anlamalar olmaması için genellikle kullanılan kanal kelimesi yerine genellikle kuşak kelimesi kullanılmaktadır. Ayrıca clip kelimesi yerine de parça kelimesi kullanılacaktır. Track ayarlarında 2 video kuşağı (V) 1 yazı kuşağı (T) 4 de ses kuşağı (A) açmak bir kısa filmde rahat çalışmak için yeterlidir. Bu kuşaklar proje açıldığında timeline’da göreceğimiz track adedidir. Daha sonra yeni kuşaklar da açılabilinir veya silinebilinir. VA olarak gösterilen Video ve Audio kuşaklarıyla birlikte yer aldığı track’lerin ise bir kısa film çalışmasında kullanılması uygun değildir. Zira ince ses ayarlarını VA track’inde yapmak çok daha zordur.

Audio Channel Map’te ise  hangi kuşakta mono ya da stereo çalışılacağı belirlenebilir. Edius’un 6’dan önceki sürümlerinde bu ayarların yapılışı bu şekilde değildi. Edius 6’da bu ayarları bu şekilde yapabilirken eski şekliyle yapmak da halen mümkün. Bunun için bu küçük pencerenin sol altındaki ikona tıklamak yeterlidir. Bu ayarlar istenirse kaydedilebilmektedir.

Bir çok kurgu yazılımının arayüzü birbirine benzerdir. Edius’da sol üst tarafta görülen player ve recoder pencereleri, alt bölümde yatay ve uzunca görülen timeline, sağ üst tarafta görülen Bin penceresi temel kullanım alanlarıdır. Player ve Recorder penceresini eğer büyük monitör veya çift monitör kullanılabilir ve aynı anda açılabilir. 

Ancak küçük bir monitörde veya laptop’da kurgu yapılıyorsa ya Player’ı ya da Recoder’ı görecek şekilde tek ekran da çalışabilir. Bu durumda Player penceresinden Recorder penceresine hızlı geçmek için klavyedeki Tab duşuna basmak kısa yoldur. Arayüz standart olarak açılsa da kullanıcı kendi arayüzünü oluşturabilir. Bu kişisel arayüzü kaydedilebilir ve kullanıcı hangi bilgisayarda yazılımı açarsa açsın kendi arayüzünü yanında taşıdığı flash disk, CD veya e-mail’inden v.b. çağırabilir. Edius’a Import edilen veya capture edilen (kasetten bilgisayara aktarılan) görüntüler bin penceresinde olacaktır. Ayrıca bin penceresine iliştirilen Effect paletleri, Information (Efekt düzenleme) , Sequence Marker ve Source Browser paletleri de bulunur.

1. 3. Capture

Daha önce de bahsedildiği gibi artık capture çok sık kullanılan bir özellik değildir. Zira yeni nesil kameralar kasete çekim yapmamaktadır. Ancak yine de kasete kayıt eden kameralarla çekim yapıldığında veya kasetlerden arşiv görüntü kullanılacaksa capture yapmak gerekir. VTR gibi bir kaynak bağlanmazsa Capture kısmı “disable” gözükür yani aktif değildir. Ayrıca mikrofon ikonu olan Voice Over bölümünden Edius yazılımında üst ses kaydı yapılabilemektedir.

Bir başka capture özelliği de batch capture’dır. Bu özellik tüm kaseti kaydetmeyip sadece gerekli olan alanlara in ve out’lar vererek kaydetmeye yarar. Bu özellikle VTR ve kurgu sisteminin başında daha az durmaya yarar. Zira batch capture seçeneği ile işaretlemeler yapıldıktan sonra kayda girilince kurgucu mola verebilir. Bu özellik bilgisayarda ham görüntülerin daha az yer kaplamasını sağlar.

1. 4. Import 

Edius, saydığımız karta kayıt yapan kameraların formatlarını direkt import eder. Native denilen doğal formatında görür yani convert etmeden import edebilir. Bu özellik görüntüde herhangi bir kayıp yaşanmasını ve zaman kaybını engeller. Görüntüleri import ederken birbirlerine karışmaması için klasörler açıp bunlara isim vermek önemlidir. 

Edius yeni versiyonunda *.wav dosyalarını CD üzerinden rahatlıkla alabilmektedir. Yazılım bu işi kendi içinde yaptığı convert işlemiyle yapar. Ancak bu sırada kurguya devam edilebilir. Bunun için source browser’dan CD içindeki şarkılar seçilir ve Add and Transfer to Bin’e tıklanır.

Bu işin arka planda yapılmasına background job denir.

Edius kurgu yazılımları arasında en çok formatı import edebilen yazılımlardan biridir. 

  

Ses dosyalarında ise MP3 formatını direkt import edebilme özelliğine rağmen bunun yapılmaması önerilir. MP3 formatını *.wav formatına convert edilmesi ve böyle kullanılması daha sağlıklıdır. MP3 dosyalarda sıklıkla senkron kayabilir veya yazılım kilitlenebilir. Edius MP3 ses dosyalarını alırken kısa bir analiz sürecinden geçirir. Bu analiz daha önceki sürümlerde ses dosyasını veya videoya bağlı ses dosyasını bin penceresinden timeline’a indirmekteyken olmaktaydı. Bin penceresinde ses dosyalarının karışmaması için isimlendirilmiş klasörler oluşturulmasında fayda vardır.

Import yapmak için video ve ses dosyalarını tuttuğumuz Windows’un üzerinde çalışmadığı (genellikle Windows C diskinde çalışır) fiziki olarak ayrı bir hard diske ihtiyaç vardır. Burada dosyalar klasörlenmelidir. Bin penceresi içinden çift tıklayarak veya sağ tıklayıp “add files” denerek klasörler açılır seçilen dosyalar tıklanarak bin penceresine aktarılır. Buradan sürükle bırak yöntemiyle timeline’a aktarılır veya çift tıklayarak görüntü ve sesin player penceresinde gözükmesi sağlanır.

1. 5. Kesmek, Birleştirmek ve Çıkış Almak

Edius’da kısa filmin her bir sahnesi için ayrı bir sequence oluşturulabilir. Bu şekilde daha planlı bir çalışma yapılmış olunur. Son sequence’da tüm önceki sequencelar birleştirilebilinir. Timeline’ın hemen sol üstündeki sequence yazısına sağ tıklanarak sequence’lara birinci sahne , ikinci sahne gibi isimler verilebilinir. Yeni bir sequence açmak için sequence yazısının üzerindeki dosya kağıdı benzeri ikona tıklanır. Edius’da Video’ları bin penceresinden timeline’a indirirken videoya bağlı sesin de timeline’a inmesi için öncelikle ses kuşaklarının seçilmesi gerekir. Video’nun hangi video kuşağına inmesi isteniyorsa o kanala iner. Channel Map’de seçimler yapılırken aslında bunlar belirlenmiş ancak daha sonra değiştirilebilir. Bin penceresindeki görüntüye veya sese çift tıklandığında bu görüntü parçası player penceresine gelir. Klavyeden E harfine basılarak in out vererek parçanın bir kısmı veya in out vermeyerek tamamı timeline çizgisi neredeyse o noktaya indirilir. Player penceresinden videoyu tutup sürükle bırakla timeline’a da indirilerek aynı işlem yapılabilir. Ayrıca Ü ve Ğ harfiyle görüntü timeline’a indirilebilir. Ancak buradaki fark, Ü harfiyle timeline’a indirirken görüntünün ineceği yerde olan diğer bir görüntü varsa üstüne biner. Buna ‘overwrite to timeline’ denir. Ğ harfi ile ise binen görüntü görüntülerin arasına girer, böylece görüntünün toplam süresi uzar. Buna da ‘insert to timeline’ denir.  Sürükle bırak yönteminde videoların geleceği kuşak seçili olduğu için o kuşağa denk getirilirse o kuşağa diğer kuşağa denk getirilse o kuşağa video gelir. Ancak ikinci kuşağa video denk gelirken videonun sesleri seçili olmayan diğer ses kuşaklarına denk gelecektir. Buna dikkat etmek gerekir. Videolar ve sesler timeline’a indikten sonra görüntüler ardı ardına getirilir. Başından ve sonundan kesmeler başlar. Bir görüntüyü kesmek için C kısa yolu kullanılır. Timeline çizgisi mouse ile kesilecek video veya sesin kesilecek noktasına getirilir ve C kısa yol tuşuna basılır. Görüntü o noktadan ikiye bölünmüş olur. Bundan sonra çıkartılacak kısım mouse ile seçilir ve Delete tuşuna basılarak silinir. Sadece kullanılacak görüntü ve sesler geriye kalır. Kesip silmenin bir diğer yolu da timeline çizgisi getirilen yerin sağı N harfi ile solu M harfi ile tek tuşla kesilip silinebilir. Aralardaki boşluklarda sağ tıklayarak Delete Gap a tıklanarak kapatılır veya videolar ve sesler mouse ile sürükle bırak şeklinde taşınarak birleştirilir. Temelde kısa filmler basit kesmelerden oluşur. Ard ardına gelen çok sayıda kesmeden sonra kısa film tamamlanmış olur. Nadiren geçilerde miks geçiş diğer adıyla dissolve transition kullanılır. Kısa yolu Ctrl ve P harflerine aynı anda basmaktır. Görüntü veya sesin hızını değiştirmek için parça üzerinde sağ tıklanıp time effect’ten speed seçilecektir. Kısa yolu klavyeden Alt ve E tuşlarına aynı anda basmak gerekmektedir. Slow motion bir görüntü isteniyorsa Rate yüzdesi düşürülür. Edius’da bir çok uygulama Windows’un sıradan kısa yollarına benzer. Bir dosyayı kopyalamak Ctrl ve C tuşlarına birlikte basılarak yapılırken başka bir yere yapıltırmak Ctrl ve V harflerine birlikte basmakla olur. Tüm görüntüler kesilip birleştirildikten sonra, efektler ve ses düzenlemeleri yapılıp filmin başına in sonuna out verilip F11 kısa yoluyla dosya olarak çıkış alınır. Kasete çıkış alınacak kısa yol F12’dir.

Çıkış alınırken yapılacak ayarlar kısa film nerede gösterilecekse gösterilecek yerin istekleri doğrultusunda alınır. Bir TV kanalında yayın yapılacaksa Mpeg2 veya Avi olarak çıkış alınabilir. Eğer kısa film, sinema salonlarında gösterilecekse o zaman çıkış ayarları daha farklıdır. Genellikle TV kanallarında playout sistemleri Mpeg2 yayın yaptığı için Mpeg2 Program Stream çıkış almak en doğrusudur.

Export Between In and out kısmı işaretlenir. Export tuşuna basılır. Bundan sonra ayarların CBR olması, 15.000 bitrate olması tercih edilir. 

Kısa filmi sinema salonlarında göstermek için filme basmak veya dijital sinema salonlarında göstermek için mastering almak üzere çalışan firmalar projenin çıkışını tamamen tga sequence gibi özel formatlarda isteyebilir. Bunun için others’dan Still Image daha sonra save between in/out in sequential files seçilir.

Bu metin Ceyhun Karabağ tarafından yazılmıştır.